Dünyadaki en zeki hayvan sizce hangisidir? Yunuslar? Ahtapotlar? Goriller?
Aslında buna karar vermeden önce zeka’nın ne demek olduğunu anlamak gerekir. En basit tanımıyla zeka: edinilen bilgi ve becerileri uygulayabilme becerisidir. Yani öğrenilenden yararlanma ve yeni çözüm yolları bulabilme yeteneğidir. Ancak bu tanımı reddedebilirsiniz çünkü zekanın net bir tanımı yoktur.
Zeka kavramının tanımlanma şekli psikolojinin doğuşundan bu yana birçok kez değiştirildi. Birkaç örnek zeka tanımından bahsetmek gerekirse zekanın;
- Düzensiz olduğu düşünülen bir durumda, düzenin algılanmasını sağlayan zihinsel bir nitelik
- Düşünmede, çeşitlilik, esneklik, hız
- Yaratıcılık, doğru çözüm bilmediğinde doğaçlama
- Geçerli bir sonuca ulaştıran hayal kurma yeteneği
- Doğru tahminde bulunabilme, çok amaçlı planlar yapabilme yeteneği
Gibi bir çok tanımı vardır.
Ancak insanlar için genel kabul görmüş görüş birliğine ulaşılan bazı noktalar da vardır. Bunlar kısaca şunlardır;
- İnsanın zekasını oluşturan temel ögeler insana kalıtımla geçer
- İnsanın dünyaya geldiği bu bilişsel güçler, bireyin içerisinde yaşadığı çevreyle etkileşerek yeteneklere dönüşür.
- İnsan bu yeteneklerini kullanarak çevresine uyum sağlar
Aslında konumuz bir hayvanın ne kadar zeki olabileceği. Ama yine de size insanlar üzerinde genel kabul görmüş zeka kuramlarından bahsetmek istedim. Yani özetle her insan kendi çevresi, kendi ortamı içerisinde bilişsel yetilerini kullanıp ona göre beceriler elde ettiği için bazı insanların geri zekalı olduğunu düşünmemizin sebebi, onlardan farklı bir ortamda bilişsel yeteneklerimizi geliştirdiğimizden kaynaklanıyor. Yani burdan çıkarılacak sonuç, her insan kendisine göre akıllıdır.
Aslında aynı şekilde her hayvan da kendisine göre akıllıdır. Evet insanlar hata yapar ancak vahşi doğa hatayı kabul etmez. Bir ahtapot kendini kamufle edemezse ölür, bir ceylan koşarken bir yere takılıp düşerse yem olur. Bu yüzden hayvanlar da düşünmek zorundadır. Sadece hayatta kalmak için içgüdüleriyle yaşamadan, kafalarını kullanarak kendilerine pratik çözümler de bulabiliyorlar.
Örneğin Yunuslar deniz tabanında yiyecek ararken burunlarını süngerle korumayı öğrenmişler. Aynı zamanda bunu yavrularına da öğretebiliyorlar.
Şempanzelerin yavrularına çubuk kullanarak beyaz karıncaları yakalamayı öğrettikleri gözlenmiş.
Japonyada kargaların cevizlerin kabuklarını kırmak için otomobillerden yararlandıkları gözlemlenmiş. Hatta kırılan bu cevizleri toplamak için yayalara yanan yeşil ışığı bekledikleri gözlenmiş. Bir çok insan yeşil ışığı beklemez bile. Kargalardan yararlanmak isteyen Fransızlar 2018 yılında kargaları bir eğlence parkında çöp ve sigara izmaritleri toplamaları için eğitmişler. Çöpü atıyorsun, yiyeceği kapıyorsun. Güzel bir anlaşma.
Yani doğada tüm hayvanlar sadece içgüdüleriyle yaşamıyor. Ortada bir bilgi alışverişi var.
Peki dünyadaki uzaylıya en yakın yaratık olarakta tanımlanan ahtapotlar ne yapıyor?
Yani Futbol skor tahminleri dışında. Ahtapot Paul’ü daha önce duydunuz mu? 2010 Dünya kupasında Almanya’nın oynadığı maçların hepsinin sonuçlarını doğru tahmin eden bir ahtapot. Tahminlerini şöyle yapardı: Paul’ün akvaryumuna iki şeffaf kutu daldırılırdı. Bu kutuların üstlerine Almanya ve rakip takımın bayrağı yapıştırılırdı. Paul ise istediği bir kutuyu açarak içindeki yemi yiyordu. Bu şekilde maç tahminini yapıyordu. İnsanlar da onu hayretler içinde izliyordu. Dünya kupası bittikten birkaç ay sonra Paul öldü. Ancak beni heyecanlandıran ahtapotun hangi kutuyu seçip içindeki yemi yediği ve insanların bunu o günkü maç sonucuyla ilişkilendirdikleri değil. Beni heyecanlandıran başka bir ahtapot. Bir ismi yok ama bir belgeseli var. Belgeseli söylemeden önce size biraz bu canlılardan bahsetmek istiyorum
Mesela içerisine hapsoldukları bir kavanozun kapağını açarak kavanozdan kurtulabilirler. Kamuflaj becerileri vardır. 3 kalbe ve 9 tane beyne sahiptirler. Merkezi beyin sinir sistemini kontrol eder. Kalan sekiz beyin ise her bir kolunda birer tanedir. Yani bu bizde olsa kollarımızın kendi zihinlerinin olması gibi olurdu. Yoksa var mı?
İnsanlara benzerler. Sosyaldirler, meraklıdırlar, öğrenebilirler ve bir insanla arkadaşlık kurabilirler. Bu videoyu hazırlarken izlediğim belgeselden öğrendim bunu. Belgesel bir Netflix belgeseli. İsmi de Ahtapottan Öğrendiklerim. Belgeselde Stresli hayatında kendini bu hayattan soyutlamak için doğal dünyaya girmeyi derinden arzulayan, hayalleri yıkılmış ve kökten değişmek isteyen bir belgeselcinin hikayesinden bahsediyor. Bir gün dalış yaptığında suyun tabanında gördüğü esrarengiz görüntünün ne olduğunu anlamaya çalışıyor. Ahtapotla tanışmaları bu şekilde gerçekleşiyor. Adam onu her gün ziyaret ettiğinde ne olacağını merak ediyor ve böylelikle bir ahtapotun hayatına girmiş oluyor. Aynı zamanda bunu bir belgesel haline getirerek bizlerle de paylaşıyor.
Aslında insan bir şeyle ne kadar içli dışlı olursa, onun hakkında o kadar bilgi edinir. İşte asıl heyecan o bilgilerin birbirlerini tamamlamasıyla meydana gelir. O zaman yaptığın iş sana bir şeyler katar. O zaman gelişirsin. O zaman kendini özel hissedersin.
Her ne kadar kendimizi hayvanlardan ayırsakta, kendimizi onlardan akıllı görsekte onlardan öğrenecek çok şeyimiz var. Mesela ahtapotların yaşadıkları yuvalarını deniz kabuklarıyla süslemelerinden ilham alan The Beatles grubu “Octopus’s Garden” eserini ortaya çıkarmış. Yazları başımızın belası olan sivri sineklerden ilham alınarak daha az acı hissettiren iğneler üretilmiş. Mercedes 2013 yılında aktif gövde kontrol teknolojisini en iyi şekilde anlatabilmek amacıyla, reklam filmleri için tavuklardan ilham almış. Belki bu reklamı hatırlayanlarınız vardır. Sadece sanat ve tanıtım anlamında değil teknoloji ve tasarım anlamında da birçok ihlam almışız. Ağaçkakanların kafa yapılarından ilham alarak uçaklardaki kara kutuları, buzlu sularda donmadan yaşayan balıklardan ilham alarak antifirizi üretmişiz. Kelebeklerden ilham alarak para sahteciliğini engellemeye çalışmışız. Çevremizdeki hayvanlar akıllı bir türe dönüşemeyebilirler. Ama bizi buralara getiren, yine onların becerileridir.
KAYNAKÇA
https://www.tavsiyeediyorum.com/makale_6669.htm#:~:text=Charles%20E.,ba%C4%9Fl%C4%B1%20olan%20%C3%B6zel%20yeteneklerden%20olu%C5%9Fur.&text=Bu%20kurama%20g%C3%B6re%2C%20t%C3%BCm%20bili%C5%9Fsel,ortak%20i%C5%9Flevine%20genel%20yetenek%20denir. : Zeka kuramları Makalesi
https://www.sciencealert.com/for-the-first-time-scientists-have-filmed-chimpanzees-teaching-their-young-to-use-tools : Şempanzeler alet kullanıyor
https://www.quora.com/Other-than-humans-are-there-animals-that-teach-their-children-how-to-work
https://www.youtube.com/watch?v=BGPGknpq3e0 Kargalar ve cevizler
https://www.pbs.org/lifeofbirds/brain/ Kargalar hakkında
https://www.haberler.com/eglence-parkinda-kargalar-izmarit-toplayacak-11138606-haberi/ Çöp toplayan kargalar
https://www.popularmechanics.com/science/animals/g28912650/animal-inspired-technologies/ Hayvanlar Modern Dünyamızı Nasıl Şekillendirdi?
Yorumlar
Yorum Gönder