Gran Telescopio Canarias. Dünya’nın Dünyanın en büyük tek diyafram açıklığına sahip optik-kızılötesi teleskopu. yapımı yedi yıl sürdü ve 130 milyon € 'ya mal oldu. Kanarya Adaları'ndaki bu teleskop 2016 yılında Dünya'dan 500 milyon ışıkyılı uzaklıktaki UGC0180 galaksisinin bir görüntüsünü yakaladı.
Peki Yeryüzünden bunu fotoğraflamayı başarabiliyorsak uzaya neden teleskop gönderiyoruz?
Yeryüzünden uzayın gözlenmesini engelleyen 4 farklı neden vardır. Bunlar gözlem yapacağımız şeyin uzaklığı, ışık kirliliği, hava durumu ve atmosferik türbülans dediğimiz atmosferden geçen ışıkların kırılarak yeryüzüne inmesidir. Böylesi durumda baktığımız her parlayan şey bize gözkırpıyor gibi görünecektir. Aynı zamanda atmosfer yeryüzüne düşen kızılötesi ve morötesi ışınların çoğunluğunu da engeller.
Bu sebeple Dünya’nın atmosferinin dışından yapılan gözlemler daha iyi sonuç vermektedir. Teleskoplar bir mercek ya da ayna gibi bir optik eleman sayesinde gelen ışığı büyük bir alandan küçük bir alana toplar. Optik çapı ne kadar büyükse o kadar çok ışık toplayıp odaklayacağından, sönük olan cisimler o kadar görünür hale gelir.
Ancak Hubble'ın aynası, yerdeki en büyük gözlemevlerinde bulunanlardan çok daha küçük olmasına rağmen, teleskopun Dünya atmosferinin üzerindeki konumu ona inanılmaz bir netlik kazandırıyordu. Görüntüler yeryüzündeki teleskoplardan çok daha fazla detay içeriyordu.
Hubble Dünya etrafındaki yörüngesine gönderildiğinde güneş sistemimizdeki gezegenlerin hava durumundan diğer yıldızların etrafındaki gezegenlerin doğuşuna kadar her şeyi araştırmak için tasarlanmıştı. Hubble, Uranüs'ün çevresindeki halkalar ve Plüton'un çevresindeki uyduları buldu. Hubble sayesinde güneş sistemimizin gerçekte neye benzediğini ve nasıl çalıştığını çok daha iyi anladık. Evrenin yaşının 13,8milyar yıl olduğunun belirlenmesinde yardımcı oldu. Neredeyse her büyük galaksinin merkezinde bir karadelik olduğunu gördük.
1990'da yörüngeye yerleştirildikten sonra bilimadamları ana aynanın teleskobun çalışmalarını kısıtlayacak şekilde yanlış yerleştirildiğini tespit etti. 1993 yılında bir uzay mekiği yolculuğunda bu sorun giderildi. Hubble teleskobu tarafından kaydedilmiş olan Hubble ultra derin alan adlı fotoğraf, bugüne kadar görünür ışık ile en uzak mesafeden alınmış en detaylı görüntüydü.
2021 yılında uzaya gönderilen ve Hubble’ın ardılı olan James Webb Uzay Teleskopu birçok açıdan daha üstün astronomik araştırma programlarına sahip. Hatta sahip olduğu ileri optik donanımlar sayesinde evrenin yaklaşık 13,8 milyar yıl önce oluşumuna sebep olan "Büyük Patlama"dan (Big Bang) 200 milyon yıl sonraki halini inceleyebilecek. Amacı da zaten evrende oluşan ilk galaksileri bulmak ve gezegen sistemlerini oluşturan yıldızları gözlemek. Aynı zamanda Dünya'dan yaklaşık bir milyon 600bin km uzakta Güneş'in yörüngesinde dönen kızılötesi bir teleskop olma özelliği taşıyor. Uzak evrenin şimdiye kadarki en derin ve en keskin kızılötesi görüntüsü olan “Webb'in İlk Derin Alanı” olarak adlandırılan bu fotoğrafı görüntüledi. Bu şimdiye kadar gözlemlenen en soluk nesneler de dahil olmak üzere yüzlerce galaksiyle dolu olan bir galaksi kümesinin fotoğrafı. (SMAC 0723) Bu görüntüdeki gökada kümesi 4,6 milyar yıl önce ortaya çıktığı şekliyle bize görünmektedir.
Işığın yolculuğunun bile yıllar aldığı bu koca evreni keşfetmenin ne kadar zor olduğunu hayal edebiliyor musunuz? Bu fotoğrafın diğer tarafında olduğunuzu düşünün. Dünyaya karşıdan bakıyorsunuz. O kadar gelişmiş teleskoplarınızın olduğunu varsayalım ki size milyonlarca ışık yılı uzaklıktaki bir gezegenin üzerindeki dereleri tepeleri gösteriyor olsun. Bu teleskoptan Dünya’ya baktığınızda bu günü değil 4,6 milyar yıl öncesini göreceksiniz. Dünyanın yaşının 4,54 milyar yıl olduğunu da hesaba katarsak aslında Dünya diye bir gezegenin varlığını bile göremeyecektiniz.
Galileo’nun Jüpiter’in uydularını keşfetmesi, Shoemaker Levy 9 kuyruklu yıldızının Jüpiter üzerindeki etkisinin izlenmesi, Hubble’ın yaratılış sütunlarını fotoğraflaması ve bulunan milyarlayca farklı keşif. Hepsi bize evrenin nasıl oluştuğu hakkında inanılmaz bilgiler verdi. Bakalım Webb uzay teleskopu bize evrenin oluşumu hakkında neleri gösterecek.
https://solarsystem.nasa.gov/missions/james-webb-space-telescope/in-depth/ Webb uzay teleskopu
https://www.rmg.co.uk/stories/topics/what-has-hubble-space-telescope-discovered#:~:text=Discovered%20two%20moons%20of%20Pluto,black%20hole%20at%20the%20centre. Hubble neyi keşfetti?
https://www.nasa.gov/content/discoveries-why-a-space-telescope neden uzay teleskobu?
https://www.nasa.gov/image-feature/goddard/2022/nasa-s-webb-delivers-deepest-infrared-image-of-universe-yet evrenin şimdiye kadarki en derin görüntüsü
https://english.elpais.com/elpais/2016/06/10/inenglish/1465541030_515407.html Kanarya adalarındaki teleskop ve çektiği görüntü
Yorumlar
Yorum Gönder